- urbs
- urbs, urbis (dat. VRBEI, Corp. Inscr. Lat. 206), f. [Sanscr. vardh-, to make strong; cf. Pers. vard-ana, city], a walled town, a city.I.Lit.1.In gen.:2.
hi coetus sedem primum certo loco domiciliorum causā constituerunt: quam cum locis manuque sepsissent, ejusmodi conjunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaverunt, delubris distinctam spatiisque communibus,
Cic. Rep. 1, 26, 41; cf.:post ea qui fiebat orbis, urbis principium,
Varr. L. L. 5, § 143 Müll.: urbs dicitur ab orbe, quod antiquae civitates in orbem flebant, id. ap. Serv. Verg. A. 1, 12:interea Aeneas urbem designat aratro,
Verg. A. 5, 755 Serv.:veni Syracusas, quod ab eā urbe... quae tamen urbs, etc.,
Cic. Phil. 1, 3, 7: certabant urbem Romam Remoramne vocarent, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 85 Vahl.): arce et urbe sum orba, id. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 114 ib.):urbes magnae et imperiosae,
id. Rep. 1, 2, 3:urbs illa praeclara (Syracusae),
id. ib. 3, 31, 43:duabus urbibus eversis inimicissimis huic imperio,
id. Lael. 3, 11.— Rarely, and mostly poet., with the name of the city in gen.:urbs Patavi, Buthroti,
Verg. A. 1, 247; 3, 293:Cassius in oppido Antiochiae cum omni exercitu,
Cic. Att. 5, 18, 1.—With adj. prop.: urbs Romana = Roma, Liv. 9, 41, 16; 22, 37, 12; 40, 36, 14; Flor. 1, 13, 21.—Of other cities (rare and post-class.):Lampsacenae urbis salus,
Val. Max. 7, 3, ext. 4: in urbe Aquilejensi, Paul. v. S. Ambros. 32:urbs urbium,
a metropolis, Flor. 2, 6, 35.—In partic., the city of Rome (like astu, of Athens):B.postquam Urbis appellationem, etiamsi nomen proprium non adiceretur, Romam tamen accipi sit receptum,
Quint. 6, 3, 103; cf. id. 8, 2, 8; 8, 5, 9:hujus urbis condendae principium profectum a Romulo,
Cic. Rep. 2, 2, 4; cf. id. ib. 1, 47, 71; 1, 1, 1;1, 37, 58: (Caesar) maturat ab urbe proficisci,
Caes. B. G. 1, 7:de urbe augendā quid sit promulgatum, non intellexi,
Cic. Att. 13, 20, 1:conditor urbis (Romulus),
Ov. F. 1, 27:(pater) Dextera sacras jaculatus arces Terruit urbem,
Hor. C. 1, 2, 4:minatus urbi vincla,
id. Epod. 9, 9;called also urbs aeterna,
Amm. 14, 6, 1.— Ad urbem esse, to stop at or near Rome; in publicists' lang., of returning generals, who had to remain outside of the city till the Senate decreed them the right of entrance;or of provincial magistrates who were preparing for departure to their provinces,
Cic. Verr. 1, 15, 45 Ascon.; 2, 2, 6, § 17; Sall. C. 30, 4; Caes. B. C. 6, 1.—Transf., as in Engl.1.The city, for the citizens (rare; cf.2.civitas): invadunt urbem somno vinoque sepultam,
Verg. A. 2, 265:maesta attonitaque,
Juv. 11, 198: bene moratae, Auct. ap. Quint. 8, 6, 24.—The capital city, metropolis (post-class.):* II.si tam vicinum urbi municipium sit, ut, etc.,
Dig. 39, 2, 4 fin.; Cod. Th. 14, 1, 3.—Trop.:urbem philosophiae, mihi crede, proditis, dum castella defenditis,
i. e. the main point, Cic. Div. 2, 16, 37.
Lewis & Short Latin Dictionary, 1879. - Revised, Enlarged, and in Great Part Rewritten. Charlton T. Lewis, Ph.D. and Charles Short. 2011.